اعتبار پاسپورت ایران | مدت زمان انقضا + ارزش پاسپورت و رتبه جهانی

برنامه‌ریزی برای سفر خارجی اغلب با استرس و نگرانی درباره قوانین و مقررات همراه است؛ به‌ویژه زمانی که پای پاسپورت و تاریخ انقضای آن در میان باشد. وقتی صحبت از «اعتبار پاسپورت» می‌شود، با دو دغدغه کاملاً متفاوت روبرو هستیم: ۱. مدت زمان قانونی اعتبار (تاریخ انقضا) ۲. ارزش و رتبه جهانی پاسپورت ایران برای سفر بدون ویزا

اگر صرفاً به دنبال دانستن مدت اعتبار پاسپورت ایران هستید، همین ابتدا پاسخ را شفاف به شما می‌گوییم: پاسپورت ایران از زمان صدور، دقیقاً ۵ سال اعتبار دارد. علیرغم اخبار و شایعاتی که در سال‌های گذشته مبنی بر ۱۰ ساله شدن اعتبار گذرنامه‌ها مطرح شد، این قانون تاکنون تصویب نشده و تمامی پاسپورت‌ها (فارغ از سن مسافر) همچنان به صورت ۵ ساله صادر می‌شود.

حداقل اعتبار پاسپورت ایران برای خروج از کشور

برای خروج از تمامی مرزهای کشور، پاسپورت مسافر باید در زمان بازگشت از سفر حداقل ۶ ماه اعتبار داشته باشد. شاید فکر کنید که قانون حداقل ۶ ماه اعتبار، از زمان خروج از کشور محاسبه می‌شود اما این یک تصور رایج و اشتباه است. مبنای محاسبه، پوشش کامل زمان سفر شماست؛ به این معنی که باید برای بازگشت به ایران نیز سندی معتبر جهت عبور از گیت فرودگاه داشته باشید.

این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا کرده و برایتان مشکل‌ساز می‌شود که قصد خرید بلیط را داشته باشید. سیستم فروش ایرلاین‌ها به طور خودکار بررسی می‌کند که آیا پاسپورت شما برای تاریخ برگشت همچنان اعتبار کافی دارد یا خیر. چنانچه اعتبار پاسپورت کمتر از ۶ ماه باشد، سیستم اجازه صدور بلیط را به شما نخواهد داد.

تفاوت قانون اعتبار ۳ ماه سفارت در برابر ۶ ماه فرودگاه

یک نکته بسیار کلیدی که اغلب باعث سردرگمی مسافران می‌شود، تفاوت قوانین «سفارت» با «فرودگاه» است. در چک‌لیست مدارک بسیاری از سفارت‌ها (مانند حوزه شنگن)، ذکر شده که اعتبار پاسپورت تا ۳ ماه پس از پایان سفر نیز برای صدور ویزا کفایت می‌کند. این یعنی برای دریافت ویزا از سفارت مشکلی نخواهید داشت، اما توجه داشته باشید که این اعتبار ۳ ماهه برای عبور از گیت فرودگاه کافی نیست! در واقع این قانون ۳ ماهه یک تسهیلات از سمت سفارت است تا شما مجبور به انتقال ویزا به پاسپورت جدید نباشید. اما برای پرواز، حتماً باید پاسپورت را تمدید کرده باشید. اینجاست که راهکار «سفر با دو پاسپورت» مطرح می‌شود.

ویزای معتبر در پاسپورت منقضی؛ آیا می‌توان با دو پاسپورت سفر کرد؟

اگر طبق قانون بالا، ویزا را دریافت کردید اما پاسپورتتان منقضی شد یا اعتبار آن کمتر از ۶ ماه است، جای نگرانی نیست. قوانین بین‌المللی به شما اجازه می‌دهد تا ویزا را با همان پاسپورت قبلی استفاده کنید. در واقع چنانچه اعتبار ویزای شما بیشتر از اعتبار پاسپورتتان باشد، نیازی به انتقال لیبل ویزا به پاسپورت جدید نیست و می‌توانید با هر دو پاسپورت سفر کنید.

در این حالت، فرایند خروج و ورود به این صورت است:

 ۱. تمدید پاسپورت: ابتدا برای دریافت پاسپورت جدید اقدام کنید. ۲. هنگام خروج از ایران: پاسپورت جدید را برای ثبت مهر خروج ارائه دهید. ۳. هنگام ورود به کشور مقصد: پاسپورت جدید را به همراه پاسپورت قدیمی (که لیبل ویزا در آن است) به افسر مرزی نشان دهید. افسر ویزا را از پاسپورت قدیم و هویت شما را از پاسپورت جدید چک می‌کند.

یک استثنای مهم: قوانین سفارت‌ها یکسان نیست. اکثر سفارتخانه‌ها برای پذیرش درخواست ویزا، قانون ۳ ماه را اعمال می‌کنند. اما برخی مقاصد مانند بلژیک سخت‌گیرتر هستند و برای اخذ ویزا باید پاسپورت شما حداقل ۱۲ ماه اعتبار داشته باشد. پیشنهاد می‌کنیم پیش از اقدام، حتماً قوانین به روز سفارت مربوطه را از طریق ویزالند بررسی کنید!

اعتبار پاسپورت ایران در سال 2026

جایگاه و رتبه‌بندی جهانی پاسپورت‌ها بر اساس شاخص‌هایی نظیر تعداد مقاصد بدون ویزا و میزان دسترسی به ویزاهای فرودگاهی تعیین می‌شود. متأسفانه گذرنامه ایران در آخرین به‌روزرسانی‌ها، وضعیت مطلوبی ندارد و در کنار کشورهایی نظیر نیجریه و اتیوپی، در رده‌های انتهایی جدول جهانی قرار گرفته است. 

بر اساس جدیدترین داده‌های موسسه «آرتون کپیتال» در شاخص پاسپورت ایندکس (Passport Index)، گذرنامه ایران با در نظر گرفتن این پارامترها، امتیاز تحرک ۵۴ (Mobility Score) و جایگاه ۸۴ رتبه‌بندی پاسپورت را تا ابتدای سال ۲۰۲۶ به خود اختصاص داده است. این امتیاز به این معناست که با پاسپورت ایرانی تنها می‌توان به ۳۸ کشور (شامل مقاصد بدون ویزا، ویزای فرودگاهی و الکترونیک) سفر کرد.

به زبان ساده، ایرانیان برای سفر به ۱۴۴ کشور جهان (از جمله تمام اروپا، آمریکای شمالی و بخش بزرگی از شرق آسیا) ملزم به طی کردن پروسه‌های پیچیده و زمان‌بر دریافت ویزا هستند. منطق این رتبه‌بندی ساده است: هرچه تعداد کشورهای که امکان سفر آسان به آن‌ها فراهم است بیشتر باشد، امتیاز تحرک بالاتر رفته و اعتبار پاسپورت در سطح جهانی افزایش می‌یابد.

جدول روند تغییرات اعتبار پاسپورت ایران

اعتبار پاسپورت ایران قبل از انقلاب

نگاهی به تاریخچه گذرنامه ایرانی نشان می‌دهد که وضعیت همیشه به این شکل نبوده است. بهترین دوره اعتبار پاسپورت ایران، به سال ۱۳۵۷ و اواخر دوره پهلوی باز می‌گردد. براساس آمارهای موجود، پاسپورت ایران در میان ۳۰ گذرنامه قدرتمند قرار داشت و شهروندان می‌توانستند بدون ویزا به تمام کشور‌های اروپایی به جز کشورهای اروپای شرقی، سوئيس و اتريش سفر کنند. همچنین ایرانیان برای سفر به کشورهایی نظیر ژاپن، تایلند، سنگاپور، فیلیپین، هند، اندونزی، و هنگ‌کنگ نیز از دریافت ویزا معاف بودند.

چرا اعتبار پاسپورت ایران کاهش یافت؟

پس از انقلاب اسلامی و به دنبال مسائلی همچون تحریم‌های بین‌المللی،‌کاهش روابط دیپلماتیک و تغییر رویکردهای سیاسی، به تدریج پاسپورت ایران به جایگاه پایین‌تری سقوط کرد. البته سیاست تنها عامل این ماجرا نیست و نباید نقش عواملی از جمله سابقه برخی مسافران ایرانی در سفرهای خود را نیز نادیده گرفت. اقدامات غیرقانونی و افزایش پناهندگی در نهایت منجر به لغو تسهیلات معافیت از ویزای کشورهایی نظیر ژاپن و صربستان شد و ایرانیان را تاکنون ملزم به دریافت ویزا کرده است.

با پاسپورت ایران به کدام کشورها می‌توان سفر کرد؟ واقعیت‌ها و محدودیت‌ها

با وجود رتبه پایین پاسپورت ایران، لیست کشورهای بدون ویزا چندان خالی نیست و در هر قاره کشورهایی هستند که درهای خود را به روی گردشگران ایرانی باز کرده‌اند. اما اگر به دنبال مقاصدی هستید که خیالتان را از دردسر اخذ ویزا و کاغذبازی‌های اداری آسوده کنند، باید واقع‌بینانه به لیست زیر نگاه کنید.

دسترسی دارندگان گذرنامه ایرانی به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:

1. کشورهای کاملاً بدون ویزا: مانند ترکیه، ارمنستان، گرجستان و عراق که تنها داشتن پاسپورت معتبر برای سفر به آن‌ها کافی است.

کشورهای بدون ویزا برای ایرانیان ۲۰۲۵ | سفر به کدام کشور ویزا نمی‌خواهد؟

کشورهای بدون ویزا برای ایرانیان

2. کشورها دارای ویزای فرودگاهی: در این روش نیازی به مراجعه به سفارت نیست؛ بلکه در فرودگاه مقصد و با پرداخت مبلغی مشخص (دلار/یورو)، برچسب ویزا صادر می‌شود.

ویزای فرودگاهی چیست؟ کدام کشورها ویزای on arrival دارند؟

ویزای فرودگاهی چیست؟

3. کشورهای «بدون ویزا» روی کاغذ! (هشدار ویزالند): برخی کشورها (اغلب در آفریقا یا آمریکای جنوبی) روی کاغذ نیازی به ویزا ندارند، اما در عمل، دسترسی به آن‌ها دشوار است. چرا که هیچ پرواز مستقیمی از ایران به آن‌ها وجود ندارد و برای رسیدن به آن‌ها مجبورید در کشور ثالثی توقف کنید که خود آن کشور از شما ویزای ترانزیت بخواهد!

صرفاً دیدن نام یک کشور در لیست بدون ویزا، به معنای سفر راحت نیست و حتماً باید مسیر پروازی را چک کنید.

حداقل اعتبار گذرنامه برای ورود و بازگشت به ایران با پاسپورت منقضی

مطابق قوانین بازگشت به کشور، اتباع ایران خارج از کشور هیچ محدودیتی برای بازگشت با گذرنامه ایرانی ندارند. لذا شما می‌توانید حتی با پاسپورت منقضی یا دارای اعتبار زیر ۶ ماه، به ایران بازگردید و پلیس فرودگاه مانع ورود شما نخواهد شد.  البته برای خروج مجدد باید حتماً پاسپورت خود را تمدید کنید.

سفر با پاسپورت منقضی، در صورت توقف در فرودگاه کشور ثالث (مانند ترکیه) نیز محدودیتی ایجاد نمی‌کند. از آنجایی که مقصد نهایی شما «کشور خودتان» است، سخت‌گیری‌های معمول برای اعتبار پاسپورت اعمال نمی‌شود و شما مجوز پرواز به سمت ایران را خواهید داشت.

دریافت برگه عبور، راهکار جایگزین

اگرچه بازگشت با همان پاسپورت منقضی ممکن است، اما بسیاری از مسافران برای پرهیز از هزینه‌های سنگین و ارزیِ تمدید پاسپورت در خارج از کشور، گزینه «برگه عبور» را انتخاب می‌کنند. این مدرک حکم یک پاسپورت یک‌بار مصرف را دارد و به شما اجازه بازگشت به ایران را می‌دهد. شما می‌توانید از طریق سامانه میخک درخواست برگه عبور دهید و پس از دریافت رسید، به سفارت ایران در کشور محل اقامت مراجعه کنید. با این روش، می‌توانید با خیالی آسوده به کشور برگشته و فرایند تمدید اصلی را در داخل ایران (با هزینه کمتر و سرعت بیشتر) انجام دهید.

تمدید پاسپورت ایران برای خروج مجدد

اگرچه ورود شما به ایران با پاسپورت منقضی یا برگه عبور بلامانع بود، اما برای خروج مجدد، حتماً به یک پاسپورت معتبر نیاز دارید. بسته به موقعیت مکانی شما، می‌توانید یکی از دو راه زیر را انتخاب کنید:

1. تمدید در خارج از کشور

اگر قصد بازگشت به ایران را ندارید یا می‌خواهید پیش از سفر پاسپورتتان آماده باشد، باید از طریق سامانه میخک و کنسولگری‌های ایران اقدام کنید. این روش معمولاً هزینه ارزی بالایی دارد و زمان صدور آن بسته به کشور مبدا ممکن است طولانی باشد.

2. تمدید در داخل ایران

بسیاری از ایرانیان ترجیح می‌دهند با برگه عبور یا پاسپورت منقضی به ایران آمده و پاسپورت خود را در داخل کشور تمدید کنند. اگر با برگه عبور وارد ایران شده‌اید، پیش از مراجعه به پلیس +۱۰، حتماً باید ابتدا به اداره گذرنامه مراجعه کنید تا ورود شما در سیستم تایید شود.

چنانچه کمتر از یک سال از اعتبار پاسپورت باقی مانده باشد، تمدید از طریق دفاتر پلیس +۱۰ انجام می‌شود. اما برای تمدید پاسپورت با بیش از یک سال اعتبار، باید به اداره گذرنامه مراجعه کنید؛ اصولاً پلیس +۱۰ پاسپورت‌ با اعتبار بیشتر از ۶ ماه را تمدید نمی‌کند (مگر با ارائه علت تعجیل و دریافت تاییدیه).

صدور پاسپورت جدید در ایران معمولاً بین ۲ تا ۱۰ روز زمان می‌برد. با این وجود، در شرایط اضطراری، ممکن است بتوانید با مراجعه به اداره گذرنامه مرکزی، پاسپورت خود را به صورت یک روزه نیز دریافت کنید.

خرید پاسپورت دوم؛ راهکاری گران اما موثر برای سفر آسان

یکی از روش‌هایی که تبلیغات زیادی پیرامون آن می‌بینید، دریافت تابعیت کشور دیگر از طریق سرمایه‌گذاری (Citizenship by Investment) یا اصطلاحاً «خرید پاسپورت دوم» است. در این روش، تعدادی از کشورها (اغلب در حوزه کارائیب) به ازای سرمایه‌گذاری یا پرداخت مبالغ مشخص، به شما پاسپورت اعطا می‌کنند. از آنجایی که این پاسپورت‌ها رتبه جهانی بالایی دارند، دغدغه ویزا برای دارنده آن برطرف شده و اصلی‌ترین مانع سفر برداشته می‌شود.

اما واقعیت چیست؟

 اگرچه داشتن پاسپورت دوم رویای سفر بدون مرز را محقق می‌کند، اما باید نیمه خالی لیوان را نیز ببینید. خرید پاسپورت دوم ساده نیست و چالش‌های خاص خود را دارد:

• هزینه‌های سنگین دلاری: این روش نیازمند سرمایه‌ای چند صد هزار دلاری است و به دلیل هزینه‌های به مراتب زیاد آژانس‌های ارائه دهنده خدمات، به هیچ عنوان روش ارزانی محسوب نمی‌شود!
• ریسک تغییر قوانین: قوانین مهاجرتی پایدار نیستند. ممکن است شما پاسپورتی را به دلیل سفر بدون ویزا به حوزه شینگن بخرید، اما اتحادیه اروپا قوانین لغو روادید با آن کشور را تعلیق کند (اتفاقی که پیش‌تر برای برخی کشورها رخ داده است) از دسترسی بدون ویزا محروم شوید.

چه زمانی باید به فکر پاسپورت دوم باشید؟

به عنوان یک توصیه حرفه‌ای، این روش لزوماً برای هر شخصی گزینه مناسبی نیست و تنها برای تعداد اندکی از افراد می‌تواند در نقش یک راه حل موثر ظاهر شود. در حقیقت، برای سفرهای توریستی سالیانه، درخواست ویزا و رعایت تمامی قوانین همچنان منطقی‌ترین گزینه به نظر می‌رسد. تنها زمانی باید سراغ این پروسه پرهزینه بروید که: 

۱. دائماً در حال سفر تجاری به مقاصد سخت‌گیرانه (مانند اروپا و انگلستان) هستید و نمی‌خواهید نگرانی در رابطه با صدور ویزا یک دغدغه دائمی برایتان باشد.

۲. پروسه‌های طولانی و ریجکتی‌های ویزا باعث ضررهای مالی سنگین به کسب‌وکار شما می‌شود.

۳. توانایی پرداخت هزینه‌های آن را بدون فشار اقتصادی دارید.

سوالات متداول