تلاش‌های ترکیه برای الحاق به اتحادیه اروپا، شنگن بدون ویزا؟

همزمان با افزایش تقاضای ویزای شنگن در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها امیدوار هستند تا لغو این ویزا برای شهروندان‌ آنها بتواند سفر به کشورهای اروپایی را آسان‌تر کند. ترکیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین متقاضیان این ویزا، همواره درصدد رسیدن به توافقی برای معافیت شهروندان خود بوده و به تازگی، پیشنهاد لغو ویزای شنگن برای مردم این کشور دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است.

البته این نخستین باری نیست که مقامات ترکیه درخواست معافیت از ویزای شنگن را مطرح کرده‌اند. پیش‌تر، وزیر صنعت و فناوری ترکیه از اروپا خواسته بود تا محدودیت‌های ویزا برای کارفرمایان و محققان جوان این کشور برداشته شود.

اظهارات مسئولین کمیسیون اروپا نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از شهروندان ترکیه به صورت غیر قانونی در کشورهای عضو سکونت دارند. به علاوه، عواملی دیگر مانند نرخ ریجکتی، نرخ ممنوعیت ورود، تقاضای بالای پناهندگی شهروندان ترکیه باعث ایجاد نگرانی‌ها در خصوص عضویت این کشور در اتحادیه اروپا شده‌اند.

اما شاید سؤالی که مطرح می‌شود این باشد که در صورت وقوع چنین اتفاقی، شرایط سفر ایرانیان به ترکیه چقدر دچار تغییر خواهد شد؟ آیا با پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا و لغو ویزای شنگن در آینده، ایرانیان نیاز به اخذ ویزای توریستی و ویزای ترانزیت ترکیه خواهند داشت؟

پیوستن به اتحادیه اروپا، رویا یا واقعیت؟

گفتگوها برای الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۵ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۶ ادامه داشت. اما از آن زمان تاکنون هیچ پیشرفتی در این زمینه حاصل نشده و به دلیل برخی اختلافات میان دو طرف، مذاکرات به حالت تعلیق در آمده است.

با این حال، ترکیه در تلاش خود برای عضویت در اتحادیه اروپا مصمم بوده و علی رغم اقدامات برخی از اعضا در جهت مسدودسازی عضویت این کشور، مقامات ترکیه بارها و بارها تأکید کردند که کماکان از هیچ کوششی برای تحقق رویای خود یعنی تبدیل شدن به یک قدرت مرکزی در اروپا دریغ نخواهند کرد.

هفت خان عضویت در اتحادیه اروپا!

 به نظر می‌رسد با وجود تمامی مذاکرات صورت گرفته میان مقامات کشور ترکیه و اتحادیه اروپا، این کشور برای پیوستن به این اتحادیه راه درازی در پیش دارد زیرا عضویت رسمی این کشور منوط به اعمال قوانین مشترک میان اعضای اتحادیه اروپا است. برخی از این قوانین عبارتند از:

• بالا بردن سطح امنیت در کنترل‌ مرزها
• لغو روادید برای تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا
• استفاده از لیبل ویزا به جای مُهر
• معرفی ویزای ترانزیت فرودگاهی
• ارتقای سطح آموزشی کارکنان کنسولی و مأموران مرزی
• ابطال صدور ویزای مرزی برای شهروندان کشورهای متفرقه
• اصلاح قوانین مربوط به ورود ملیت‌ها (به ویژه کشورهایی که بیشترین تعداد مهاجران غیر قانونی را دارند)

طبق ارزیابی اتحادیه اروپا، مادامی که اصلاحات مذکور به طور مؤثر توسط ترکیه اجرایی نشود، اعمال محدودیت‌ها در زمینه صدور ویزا همچنان ادامه خواهد داشت.

سندی محکم برای معافیت از ویزای شینگن

آمار درخواست ویزای شنگن در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که شهروندان ترکیه 1,055,885 از حدود ۱۰ میلیون درخواست ثبت شده را به خود اختصاص داده‌‌ و این کشور پس از چین، جایگاه دوم کشورهای متقاضی را در اختیار دارد. بنابراین، همان‌طور که آمار و ارقام نشان می‌دهند، اصرار مقامات این کشور در جهت رسیدن به توافقی برای معافیت از ویزای شنگن چندان عجیب به نظر نمی‌رسد.

البته نباید فراموش کنیم که در سال ۲۰۲۲، کشور ترکیه با 778,409 جایگاه نخست را در میان کشورهای متقاضی شنگن در اختیار داشت و این موضوع به خودی خود، حجم بالای متقاضیان این کشور را ثابت می‌کند.

نرخ ریجکتی، مانعی برای لغو روادید؟

شاید تعداد بسیار زیاد متقاضیان بتواند دلیلی موجه برای معافیت شهروندان ترکیه تلقی شود، اما لزوماً بدین معنی نیست که تمامی متقاضیان موفق به اخذ این ویزا شده‌اند. حال که صحبت از تقاضای بالای شنگن از سوی شهروندان ترکیه شد، بد نیست نگاهی به آمار ریجکتی شهروندان این کشور نیز بیندازیم.

آمار منتشر شده از سوی اتحادیه اروپا نشان می‌‌دهد که نرخ ریجکتی شهروندان ترکیه از سال ۲۰۱۵ تاکنون روندی صعودی داشته است و در سال ۲۰۲۳، 169,514 نفر از متقاضیان با ریجکتی مواجه شده‌اند.

البته ناگفته نماند که ویزای مالتیپل 612,841 عدد یعنی نزدیک به ۷۰٪ از مجموع 867,646 ویزای صادر شده به شهروندان ترکیه را شامل می‌شود. این در حالی‌ست که تنها حدود ۳۸٪ از ویزای اعطا شده به ایرانیان به صورت ویزای چند بار ورود یا مالتیپل بوده است.

دادن امتیاز در ازای پذیرش عضویت!

با پیوستن رومانی به حوزه شنگن، تمامی محدودیت‌های هوایی و دریایی میان این کشور و سایر اعضا برداشته شد. به دنبال عضویت جزئی رومانی در شنگن، ترکیه در تازه‌ترین اقدام خود، امکان سفر بدون ویزا را برای شهروندان رومانی، عضو جدید شنگن، فراهم کرد.

همچنین، در گذشته، ترکیه برخی از کشورهای اروپایی را از اخذ ویزای این کشور معاف کرد و شهروندان آنها می‌توانند تا ۹۰ روز در یک بازه ۶ ماهه بدون نیاز به ویزا در ترکیه اقامت داشته باشند.

ترکیه قصد دارد تا سال ۲۰۲۸ به درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری از صنعت گردشگری دست یابد و همزمان، آمار گردشگران ورودی را به ۷۰ میلیون در سال برساند. هرچند سیاست‌های لغو ویزا باعث رونق اقتصاد و صنعت گردشگری ترکیه شده و آمار بازدیدکنندگان از این کشور به عدد خیره‌کننده 49 میلیون نفر رسیده است، اما علی‌رغم تلاش‌های کشور ترکیه برای تقویت بیشتر روابط گردشگری با کشورهای عضو حوزه شنگن، رسیدن به توافقی مبنی بر لغو روادید برای شهروندان کماکان دور از دسترس به نظر می‌رسد.

خداحافظی با ترکیه‌ی بدون ویزا؟

درست است که رسیدن به توافقی برای لغو ویزای شنگن و همچنین عضویت در اتحادیه اروپا می‌تواند جایگاه این کشور را در سطح بین‌المللی بیش از پیش تقویت کند اما احتمال می‌رود تا همزمان با پیوستن به اتحادیه اروپا، ضربه‌ بزرگی به اقتصاد و صنعت گردشگری این کشور وارد شود! چرا که با لغو سفر بدون نیاز به روادید، طبیعتاً تعداد گردشگران ورودی به این کشور به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.

بدیهی‌ست که اجرایی شدن قوانین اتحادیه اروپا توسط ترکیه به معنای پایان سفر بدون نیاز به ویزا برای شهروندان برخی از کشورها خواهد بود و احتمال می‌رود تا فرایند سفر به ترکیه دچار تغییراتی اساسی شود. بنابراین، ممکن است ایرانیان نه تنها برای مقاصد گردشگری، بلکه به منظور ترانزیت از فرودگاه‌های ترکیه نیز ناچار به اخذ ویزا شوند.

حال باید دید که آیا با وجود تمامی چالش های پیش رو، ترکیه سرانجام رویای خود را محقق خواهد کرد؟ و در صورت موافقت اتحادیه اروپا، چه زمانی این رویا به حقیقت تبدیل خواهد شد؟